Economen eisen duidelijkheid van regering over totale omvang fossiele subsidies
De regering zegt jaarlijks zo’n 4,2 miljard aan zogeheten fossiele subsidies te besteden, maar blijft over grote financiële posten vaag. Economen eisen transparantie en een totaalbedrag.
De overheid heeft de ‘dringende taak’ om duidelijkheid te geven over het volledige bedrag dat ze jaarlijks besteedt aan fossiele subsidies. Dat zeggen meerdere economen tegen Trouw. Ze maken zich zorgen over het gebrek aan transparantie vanuit de regering.
Op uiteenlopende manieren moedigt de overheid via financiële prikkels het verbranden van kolen-, gas- en olie aan, zoals via de vrijstelling van belasting op kerosine of de lage belasting die grootverbruikers, zoals Tata Steel, over energie betalen. Via dit soort ‘belastingsubsidies’ loopt de schatkist geld mis, en werkt de regering volgens critici haar eigen klimaatdoelen tegen.
Het kabinet zelf noemt het bedrag van zo’n 4,2 miljard aan fossiele subsidies (in 2020), maar wil bij enkele grote posten geen concrete cijfers noemen. Externe onderzoekers doen dit wel en komen vaak op hogere bedragen uit. Zo komt economisch onderzoeker Alman Metten uit op minstens 17,3 miljard euro per jaar.
Steeds luidere kritiek
Hoogleraar toegepaste economie Barbara Baarsma (UvA) vindt het onacceptabel dat de regering zelf geen concreet totaalbedrag publiceert. “Het is een publieke taak om inzichtelijkheid en volledigheid te geven over subsidies.” Zeker als dit gaat over omstreden financiële prikkels voor het gebruik van kolen-, olie- en gas, zegt zij.
Het maatschappelijk belang blijkt volgens haar ook uit de steeds luidere kritiek. Het stoppen met fossiele subsidies is één van de meest concrete eisen van klimaatactivisten, en vorige week riepen ook ruim driehonderd economen de overheid in een brandbrief op er per direct mee te stoppen. Baarsma vindt dat als de overheid niet snel met volledige cijfers komt, ‘de Rekenkamer hier een controlerende taak heeft’.
De regering deelt in sommige gevallen wel heldere cijfers, zoals de 2,5 miljard euro aan belasting die ze misloopt omdat luchtvaartbrandstof is vrijgesteld. Maar bij bijvoorbeeld de lage tarieven voor energie bij grootverbruikers noemt ze geen totaalbedrag. De ministeries zeggen dat ‘essentiële informatie om het exacte bedrag vast te stellen’ vaak zou ontbreken.
Verdoezelen
Hoogleraar economie Pieter Gautier (VU) vindt dat de overheid op zijn minst moet ‘toegeven dat 4,2 miljard een ondergrens is’. Hoogleraar Roel Beetsma (UvA) vindt dat ‘de overheid een dringende taak heeft meer inzichtelijkheid te verschaffen’ in het totaalbedrag. Fossiele subsidies geven volgens hem ‘verkeerde prikkels’, die direct tot milieuschade leiden. Het verschil tussen de cijfers van de overheid en die van externe onderzoekers is nu dermate groot dat meer transparantie ook volgens hem vereist is.
Hoogleraar economie Sweder van Wijnbergen (UvA) is nog kritischer, en heeft het idee dat de regering bewust vaag is over de bedragen. “Ze proberen het te verdoezelen.” De belastingsubsidies stammen uit een tijd waarin het klimaatprobleem geen zorg was, en vooral aan het aantrekken van industrie en werkgelegenheid werd gedacht. “Nu niet meer duidelijk is wat het doel van deze subsidies nog is, wil je weten om hoeveel geld dit gaat.”
Hoogleraar economie Robert Dur (EUR) nuanceert de positie van de overheid. “Transparantie is goed, maar het geven van een accuraat getal is niet altijd eenvoudig.” Volgens Dur moet je er rekening mee houden dat een belastingkorting niet altijd één op één vertaald kan worden naar belastinginkomsten die de overheid misloopt.
De ministeries presenteren in een reactie nog geen completer bedrag dan de 4,2 miljard. Ze noemen het ‘vaak lastig om het exacte bedrag dat als fossiele subsidie kan worden aangemerkt vast te stellen’. Ook zou het begrip fossiele subsidies ‘voor discussie vatbaar’ zijn. Wel wil het kabinet een zo ‘inzichtelijk en transparant mogelijk’ beeld van de fossiele subsidies geven. Het gaat hier ‘de komende tijd verder aan werken’, onder meer in de uitwerking van de miljoenennota.
Lees ook:
Nederland zou jaarlijks minstens 17,5 miljard aan fossiele subsidies betalen. Klopt dat?
Klimaatactivisten en economen eisen dat de Nederlandse overheid stopt met financiële prikkels voor het gebruik van kolen, olie en gas. Om hoeveel geld het zou gaan, daarover zijn de overheid en onderzoekers het oneens.