Advies IEA: ‘Stop direct met het bouwen van kolencentrales en zoeken naar olie en gas’

Er moet onmiddellijk een einde komen aan het zoeken naar nieuwe olie- en gasvelden en er kunnen geen nieuwe kolencentrales meer worden gebouwd. Alleen dan is het volgens het Internationaal Energie Agentschap (IEA) mogelijk om voor 2050 de uitstoot van broeikasgassen terug te brengen naar ‘netto-nul’ en zo de opwarming van de aarde te beperken tot anderhalve graad – wat door wetenschappers nog als relatief veilig wordt beschouwd.

In het dinsdag verschenen rapport Net Zero by 2050, volgens het IEA ‘een routekaart voor de mondiale energiesector’, pleit het agentschap er ook voor om nog voor 2035 een einde te maken aan de verkoop van nieuwe benzine- en dieselauto’s. Verder moeten investeringen in de energietransitie omhoog van 2.000 miljard dollar (1.640 miljard euro) nu naar 5.000 miljard in 2030. Door toenemende werkgelegenheid, zo’n 30 miljoen nieuwe banen, zal volgens het IEA het BBP wereldwijd toch met 0,4 procent stijgen.

Het IEA, in de jaren zeventig door westerse landen opgericht om sneller te kunnen reageren op olietekorten, is uitgegroeid tot een toonaangevende analist van ontwikkelingen op de energiemarkt. De afgelopen jaren besteedden IEA-rapporten weliswaar meer aandacht aan klimaatverandering, maar volgens critici nog onvoldoende. In een interview met NRC in november 2018 waarschuwde IEA-chef Fatih Birol nog voor „grote tekorten aan fossiele brandstoffen”.

Meest vergaande scenario

In Net Zero by 2050 heeft het IEA op verzoek van de Britse regering, die verantwoordelijk is voor de klimaattop van november in Glasgow, zijn meest vergaande scenario tot in detail uitgewerkt. ‘Netto-nul’ betekent dat er niet meer broeikasgassen in de atmosfeer komen dan de natuur, aangevuld met nieuwe technologie zoals ondergrondse opslag van CO₂, kan opvangen. Er bestaat nog steeds een „kleine maar haalbare” kans om voor het midden van de eeuw deze klimaatneutraliteit te bereiken, zei Birol bij de presentatie van het rapport. Hij sprak van „misschien wel de grootste uitdaging waar de mensheid ooit voor heeft gestaan”.

Door de coronacrisis, die zorgde voor verminderde economische activiteit en een enorme afname van (internationaal) vervoer, daalde de uitstoot van broeikasgassen in 2020. Veel landen zeiden dat ze deze crisis wilden bestrijden met ‘groene’ herstelplannen. Maar in maart waarschuwde het IEA al dat daar niet veel van terechtkwam en dat de uitstoot zelfs alweer boven het niveau van voor de coronacrisis was gestegen. „De cijfers laten zien dat we terugkeren naar een koolstof-intensieve business as usual”, zei Birol toen.

De beloftes die landen hebben gedaan om hun uitstoot terug te dringen zullen leiden tot een stijging van de gemiddelde temperatuur op aarde met 2,1 graden Celsius, schrijft het IEA. Voor een kans op maximaal anderhalve graad is daarom „een ongekende transitie” nodig, waarin „de kloof tussen woord en daad” moet worden gedicht.

Zo zeggen oliemaatschappijen als Shell en BP te streven naar ‘netto-nul’ uitstoot in 2050, maar daarvoor zouden ze dit jaar al moeten stoppen met exploratie van nieuwe olie- en gasvelden. Het IEA voorspelt dat het aandeel fossiele brandstoffen in de energievoorziening, nu nog ongeveer 80 procent, in 2050 zal zijn gedaald naar ongeveer 20 procent.

Lees ook Kan het vijf jaar oude klimaatakkoord van Parijs klimaatverandering stoppen?

Landen als China en Australië onderschrijven de klimaatdoelen maar bouwen intussen wel kolencentrales zonder dat de CO₂-uitstoot daarvan wordt afgevangen en ze openen nog steeds steenkoolmijnen. De Britse regering geeft vergunningen voor winning van olie en gas in nieuwe velden voor de Britse kust. En ook in de Noorse wateren gaat de zoektocht naar olie- en gasvelden gewoon door – terwijl Noorwegen wel de winning van olie en gas klimaatneutraal wil maken.

Meer samenwerking tussen landen

Het netto-nul scenario is volgens het IEA alleen haalbaar als landen meer samenwerken. Geïndustrialiseerde landen zullen ontwikkelingslanden en opkomende economieën moeten helpen, zowel financieel als door zelf eerder klimaatneutraal te worden. Armere landen krijgen daardoor meer tijd om het doel te bereiken.

Hans van Cleef, energiespecialist van ABN Amro, is blij met het rapport, ook al werd hij niet erg verrast door de inhoud. „Het is een uitwerking van hun eigen duurzame ontwikkelingsscenario”, zegt Van Cleef in een telefonische reactie. „Maar het is goed dat een organisatie als het IEA nog eens laat zien hoe groot de opgave is waarvoor we staan.”